‘Vijf man, doar he’k gen vrète veur …!

We woonden aan de Kijkuit, mijn ouders, mijn broer, mijn zus en ik. Ik was 11 bij het begin van de oorlog. Ik heb veel onthouden, vooral van het laatste halfjaar. Die vreselijke executie van 14 mannen uit Wamel. Het was op 20 september. Wat de aanleiding was weet ik niet, maar 14 mannen van over de Waal waren opgepakt en bij de Coupure doodgeschoten. Daarna werden de lichamen op een platte kar gestapeld en naar het Drenkelingenkerkhof overgebracht. Dat kwam allemaal bij ons langs. De klompen van die boeren staken onder het zeildoek uit. Mijn vader, zelf uit Wamel afkomstig, schrok enorm toen hij die klompen zag. ‘Die ken ik, die wonen allemaal aan de dijk!’ Pastoor de Bruijn heeft ervoor gezorgd dat de lichamen ’s daags daarop alsnog naar het katholieke kerkhof werden overgebracht. De mensen uit Wamel waren immers overwegend katholiek. De katholieke begraafplaats lag achter ons huis. Dus kwam die platte kar met lichamen opnieuw bij ons langs. Mijn broer ging op het dak van de keuken staan om alles te zien. Toen richtten de Duitsers het wapen op hem. Hij moest naar binnen!

Mijn broer werkte bij de Nederlandse Spoorwegen. Toen de grote Spoorwegstaking uitbrak, moest hij onderduiken. Dat deed hij gewoon thuis. Als er aangebeld werd, verdween hij op zolder in een grote dekenkist. Mijn ouders zeiden altijd, dat hij naar zijn meisje aan de overkant van de Waal was gegaan en niet meer teruggekomen was. Maar toen we half januari gingen evacueren, moest hij natuurlijk wel mee. Verstopt tussen de koffers en bedden zat hij op de platte wagen. We zijn uiteindelijk in Everdingen terechtgekomen, bij een vrijgezelle boer met een huishoudster. Toen we met z’n vijven het erf op kwamen, riep hij: ‘Vijf man, doar he’k gen vrète veur …! Hij wilde dat twee van ons ergens anders heen gingen. Toen begon mijn moeder te huilen. Dat hielp! ‘Ach verdorie, wor ‘d’r drie vrète, vrète d’r ok vijf!’ Vies dat het er was! Mijn moeder en ik sliepen in de bedstee, mijn zus bij de huishoudster en mijn vader en broer op zolder, tussen de kaasplanken. Vervelen deed ik me niet, al kon ik niet naar school. Het was een strenge winter en ik heb heel veel geschaatst! Op geleende schaatsen.