Vaak verkassen en langdurig in de kelder bivakkeren

Mijn ouders hadden een cafébedrijf aan de Voorstad 12. Ik was 4 toen de oorlog uitbrak. De echte ellende begon pas in september 1944. Ik was nog heel jong, maar herinner me de intense beschietingen vanaf de overkant van de Waal, door de Engelsen. We zijn dat najaar meermalen verkast. Toen de Voorstad Sperrgebiet werd moesten wij, aan de oneven kant, evacueren.

Met nog vier gezinnen zijn mijn ouders met het hele gezin, ik had nog vier zussen boven mij, naar de Oliemolenwal gegaan. Daar hebben we een aantal weken gebivakkeerd in een pakhuis. Vervolgens trokken we naar de Hoveniersweg, waar we onderdak kregen in de kelder van het Patronaatsgebouw. Zes weken zijn we daar gebleven, toen moesten we weer weg, want de Duitsers gingen de grote villa van de familie Van Wijk en de toenmalige muziekschool aan de Voorstraat opblazen om met het puin een barriëre tegen de gealliëerden op te werpen. Met diezelfde gezinnen uit de Voorstad zijn we toen in de Nieuwe Bak aan de Grotebrugse Grintweg terechtgekomen.

Een groot deel van al die maanden hebben we in kelders doorgebracht. De scholen waren intussen ook gesloten. Half januari, bij de grote evacuatie, zouden wij naar Friesland gaan. We moesten naar de veerpont bij Rijswijk. Door de sneeuw, op onze klompen, want schoenen waren er bijna niet meer. Uiteindelijk zijn we niet verder dan Zoelen gekomen. In de Jeudestraat, in de Openbare Lagere School. Ze hadden stro in de lokalen gelegd en we kregen dekens. Vijf dagen later gingen we door naar Erichem. Wij werden ondergebracht op de boerderij van de familie Heuff. Mijn vader hielp mee in de stallen, mijn moeder en oudste zusjes in de keuken en de huishouding. Daar zijn we tot enkele maanden na de bevrijding gebleven. Mijn vader heeft de allerlaatste fles jenever uit zijn café – in de bezettingstijd een geschikt ruilmiddel! – aan Anton en Marietje Heuff gegeven. We hebben het er goed gehad.